Hộ kinh doanh "né thuế" đang tự giẫm vào chân mình?

Nghỉ bán hàng, không nhận thanh toán bằng hình thức chuyển khoản… là "phản ứng" của một số hộ kinh doanh trước thông tin bỏ thuế khoán. Tuy nhiên, hành vi này được cho là chưa hiểu đúng quy định về thuế, và hộ kinh doanh đang tự "làm khó" mình, thậm chí đối mặt với nguy cơ vi phạm pháp luật.

Không nhận chuyển khoản, nghỉ bán hàng để "né thuế"

Sau khi có chủ trương hộ và cá nhân kinh doanh sẽ chính thức chuyển sang nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế, thay cho hình thức thuế khoán, nhiều thông tin cho biết một số hộ kinh doanh chỉ nhận tiền mặt, không nhận tiền chuyển khoản của người mua nhằm "né thuế". Theo phản ánh của nhiều người dân, một số cửa hàng đã treo biển không nhận thanh toán bằng hình thức chuyển khoản, chỉ nhận tiền mặt. Thậm chí hài hước hơn, một quán bán hàng ăn chấp nhận thanh toán bằng hình thức chuyển khoản nhưng nội dung lại ghi là "chúc mừng sinh nhật", "trả tiền vay"...

Chị Ngọc Yến (Hà Nội) cho biết, là một cá nhân kinh doanh, chị có mối quan hệ bạn hàng với nhiều người. "Từ trước đến giờ, tôi nhập nguyên liệu và trả tiền đều bằng hình thức chuyển khoản. Tuy nhiên, ngày 3/6, tôi có nhập 1 lô hàng nguyên liệu với bạn hàng trên phố Hàng Chiếu (Hà Nội) thì được yêu cầu trả bằng tiền mặt, không nhận chuyển khoản. Điều này khiến tôi khá bất ngờ, và cũng thấy bất tiện, vì với số tiền đến hàng chục triệu thì việc rút tiền mặt, kiểm đếm sẽ rất mất công", chị Yến cho biết.

Dạo một vòng quanh phố cổ Hà Nội chiều 5/6, chúng tôi cũng bất ngờ khi trên con phố buôn bán sầm uất nhất nhì Thủ đô là phố chợ Hàng Ngang - Hàng Đào, tình trạng đóng cửa hàng nghỉ bán diễn ra khá nhiều. Cả đoạn phố trở nên đìu hiu, nhiều cửa hàng cửa đóng then cài, người mua thưa thớt. Ghé vào một vài cửa hàng giao dịch, chúng tôi vẫn có thể thực hiện chuyển khoản khi thanh toán, nhưng thay vì là tài khoản của chủ cửa hàng thì sẽ nhận được mã QR của một người tên lạ huơ lạ hoắc, với lời giải thích đây là số tài khoản của "cháu nó" (con, hoặc cháu chủ hộ kinh doanh). Như vậy, thay vì "chỉ nhận tiền mặt" chịu sự phản ứng của truyền thông và cơ quan quản lý thì các hộ kinh doanh đã "chuyển hướng" sang chuyển khoản bằng những số tài khoản khác nhau để "né thuế".

Tình trạng này không chỉ diễn ra ở Hà Nội mà ngay ở tỉnh lẻ cũng có tình trạng tương tự. Anh Phan Văn (Nam Định) cho biết việc các hộ kinh doanh, tiểu thương đồng loạt nghỉ bán ở thị trấn Cổ Lễ diễn ra mấy ngày gần đây. "Một người bạn tôi là chủ hộ kinh doanh cho biết, trong thời điểm kinh doanh khó khăn, dù chưa biết thực hư ra sao, nhưng nghe bảo sẽ phải nộp thuế theo doanh thu thực tế, thay vì nộp thuế khoán, người này người kia kháo nhau nên rủ nhau đóng cửa để "né"", anh Văn cho biết.

Bình luận về hiện tượng này, ông Nguyễn Văn Được, TGĐ Công ty TNHH Dịch vụ tư vấn thuế Trọng Tín cho rằng, việc người bán bỗng dưng từ chối nhận chuyển khoản tạo nên sự bất tiện, tâm lý không tốt với bên mua và họ cũng tự hạn chế cơ hội kinh doanh của mình trong bối cảnh kinh tế khó khăn hiện nay. Bên cạnh đó việc từ chối nhận thanh toán chuyển khoản là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật, cần xem xét.

Coi chừng vi phạm pháp luật

Được biết, theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ chính thức có hiệu lực từ 1/6 quy định: Tất cả hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế. Cục Thuế cho biết việc chuyển đổi lần này ước tính ảnh hưởng trực tiếp đến khoảng 37.000 hộ và cá nhân kinh doanh - những người đang nộp thuế theo phương pháp khoán và thuộc nhóm có doanh thu lớn.

Như vậy, hiện nay cả nước có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, thì trước mắt, sẽ chỉ mới có 37 nghìn hộ nằm trong danh sách có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, tức chiếm chưa tới 1% số hộ kinh doanh. Việc hàng loạt cửa hàng đóng cửa hoặc không nhận thanh toán bằng hình thức chuyển khoản cho thấy phần lớn các hộ kinh doanh đang hiểu chưa đúng về lộ trình bỏ thuế khoán.

"Chúng tôi không biết, chỉ nghe nói sẽ bỏ thuế khoán, chuyển sang thu thuế trên doanh thu trực tiếp thì sẽ phải đóng nhiều tiền thuế hơn, trong thời buổi khó khăn này, giảm được đồng nào hay đồng ấy. Nếu biết những hộ kinh doanh nhỏ chưa thuộc phạm vi điều chỉnh, chúng tôi sẽ không phải đóng cửa", chị L.N một hộ kinh doanh giãi bày.

Trước thực trạng này, Chi cục Thuế khu vực I đã gửi thông tin tới người nộp thuế khẳng định hành vi treo biển "chỉ nhận tiền mặt" hoặc ghi nội dung chuyển khoản mập mờ - ví dụ "trả tiền mượn", "tiền cafe", "tiền ship"… để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu. Đồng thời, còn đi ngược với xu hướng "Xã hội số - Kinh tế số - Công dân số" và chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Đảng, Nhà nước. Một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

"Cơ quan thuế rất mong muốn các hộ, cá nhân kinh doanh hãy là những nhà kinh doanh tỉnh táo, tìm hiểu quy định pháp luật, không nghe và làm theo những hành vi trái pháp luật như che giấu doanh thu, không minh bạch trong giao dịch kinh tế; thực hiện kê khai đúng và đầy đủ doanh thu khi bán hàng hoá dịch vụ. Cơ quan thuế luôn sẵn sàng hỗ trợ và khuyến khích các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh chuyển đổi, phát triển lên doanh nghiệp để được hưởng các chính sách ưu đãi về đầu tư kinh doanh và thuế", Chi cục Thuế khu vực I nhấn mạnh. Đối với các trường hợp người nộp thuế cố tình che giấu doanh thu, kê khai thuế không trung thực, đầy đủ sẽ bị xử lý truy thu, ấn định thuế, xử phạt hành vi khai sai, trốn thuế hoặc có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Số liệu từ Cục thuế cho biết, đến nay số lượng hộ, cá nhân kinh doanh đã nộp tờ khai bao gồm 1.975.373 hộ nộp thuế theo hình thức khoán; 6.142 hộ nộp thuế theo hình thức kê khai. Mức thuế khoán bình quân tháng 3/2025 là 672,3 nghìn đồng/tháng/hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán; số thuế bình quân theo phương pháp kê khai tháng 3/2025 là 4,6 triệu đồng/tháng/hộ, cá nhân kinh doanh nộp thuế.