Xây dựng lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam hiện đại trong kỷ nguyên số

Trong bối cảnh tình hình Biển Đông diễn biến phức tạp, các thách thức an ninh phi truyền thống ngày càng gia tăng, đất nước bước vào kỷ nguyên số-kỷ nguyên vươn mình phát triển, để tiếp tục xây dựng Cảnh sát biển (CSB) Việt Nam tinh, gọn, mạnh, tiến thẳng lên hiện đại, hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ đòi hỏi toàn lực lượng phải chuyển mình mạnh mẽ cả về tổ chức biên chế, nhân lực, vật lực, phương tiện, trang bị kỹ thuật và tư duy lãnh đạo, chỉ đạo, cách thức điều hành, tổ chức thực hiện nhiệm vụ...

Giai đoạn 2020-2025, với tâm thế của một đơn vị anh hùng và quyết tâm chính trị cao, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đảng, Nhà nước, trực tiếp là Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Đảng ủy, Bộ tư lệnh Cảnh sát biển đã lãnh đạo, chỉ đạo toàn lực lượng hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao, nhiều nhiệm vụ hoàn thành xuất sắc. Qua đó, CSB tiếp tục khẳng định được vai trò nòng cốt, chuyên trách trong thực thi pháp luật, bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn trên biển. Nổi bật là:

CSB Việt Nam đã triển khai lực lượng với hàng nghìn lượt tàu, xuồng làm nhiệm vụ tuần tra, kiểm tra, kiểm soát và thực thi pháp luật trên các vùng biển, đảo trọng điểm; xua đuổi hơn 8.000 lượt tàu thuyền nước ngoài xâm phạm vùng biển Việt Nam; xử lý hàng trăm vụ vi phạm pháp luật, buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển hàng cấm với số tiền phạt vi phạm hành chính và giá trị tang vật hơn 1.000 tỷ đồng. Đặc biệt, bằng bản lĩnh chính trị vững vàng và sự kiên quyết, kiên trì, linh hoạt, đúng đối sách, đúng pháp luật, CSB đã tham mưu cho cấp trên và trực tiếp phối hợp với các lực lượng chức năng đấu tranh bảo vệ toàn vẹn chủ quyền quốc gia trên biển, giữ vững môi trường vùng biển hòa bình, ổn định để phát triển kinh tế đất nước.

Phát huy phẩm chất cao đẹp của Bộ đội Cụ Hồ và thực hiện mệnh lệnh từ trái tim: “Cứu người dân như cứu người thân của mình”, trong 5 năm qua, CSB Việt Nam đã phối hợp thực hiện thành công hơn 100 vụ tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, cứu được hơn 500 người cùng hơn 20 phương tiện tàu, thuyền và nhiều tài sản của nhân dân; đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng và chính quyền địa phương giúp nhân dân ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, cháy rừng... Từ đó, hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ-người chiến sĩ CSB” ngày càng trở nên gần gũi, ngời sáng trong lòng nhân dân.

Xác định công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật và xây dựng “thế trận lòng dân” trên biển là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu, giai đoạn 2020-2025, toàn lực lượng đã tập trung triển khai mạnh mẽ các chương trình công tác dân vận: “CSB đồng hành với ngư dân”, “CSB với đồng bào dân tộc, tôn giáo”, Cuộc thi “Em yêu biển, đảo quê hương”... tại nhiều địa phương trên cả nước; tổ chức hàng trăm đợt tuyên truyền, phổ biến pháp luật, phát tờ rơi, tài liệu tuyên truyền về biển, đảo cho hàng vạn ngư dân và học sinh; tặng cờ Tổ quốc, áo phao, tủ thuốc và các phần quà tới hàng nghìn gia đình chính sách, ngư dân có hoàn cảnh khó khăn... Những hoạt động thiết thực, hiệu quả đó đã góp phần nâng cao nhận thức pháp luật cho nhân dân và ngư dân, giúp bà con yên tâm vươn khơi bám biển, vững vàng làm “cột mốc sống” giữa đại dương, cùng với các lực lượng chức năng bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc.

Đặc biệt, giai đoạn 2020-2025, công tác hội nhập quốc tế và đối ngoại CSB có bước phát triển vượt bậc, đi vào thực chất, hiệu quả. CSB Việt Nam đã tích cực mở rộng và làm sâu sắc hơn các quan hệ hợp tác quốc tế; chủ động đưa ra nhiều sáng kiến mang tính dẫn dắt trong hợp tác song phương và đa phương; phối hợp với CSB Trung Quốc tổ chức thành công 16 chuyến tuần tra chung; chủ trì tổ chức 2 chương trình “CSB Việt Nam và những người bạn” với sự tham gia của lực lượng thực thi pháp luật 7 nước trong khu vực; phối hợp tổ chức nhiều chương trình giao lưu tàu, giao lưu sĩ quan trẻ, giao lưu nghiệp vụ, giao lưu công tác Đảng, công tác chính trị với CSB các nước... Qua đó đã góp phần nâng cao năng lực, vị thế, uy tín của CSB Việt Nam, tạo mối quan hệ hữu nghị, sự tin cậy chính trị với lực lượng thực thi pháp luật trên biển của các nước; khẳng định hình ảnh của một lực lượng có trách nhiệm, chuyên nghiệp và nhân văn trong khu vực.

Song song với thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, CSB Việt Nam không ngừng chấn chỉnh tổ chức, siết chặt kỷ cương, bồi đắp tình thương, phát huy trách nhiệm; đẩy mạnh xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật, đấu tranh không khoan nhượng với biểu hiện suy thoái, tiêu cực, sai phạm. Không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên; qua đó đã tạo được niềm tin trong nội bộ, xây dựng Đảng bộ trong sạch, vững mạnh tiêu biểu, lực lượng CSB Việt Nam vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”.

Với những kết quả nổi bật trong nhiệm kỳ 2020-2025, CSB Việt Nam đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng nhì, Chính phủ tặng Cờ thi đua và Bộ Quốc phòng tặng danh hiệu “Đơn vị Quyết thắng”; nhiều tập thể, cá nhân được tặng Huân chương Chiến công, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc và bằng khen, giấy khen của các cấp. Những phần thưởng cao quý đó là minh chứng sinh động cho sự phát triển và trưởng thành của lực lượng CSB, xứng đáng với danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, khẳng định vai trò nòng cốt, điểm tựa tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân trong công cuộc bảo vệ chủ quyền biển, đảo Tổ quốc.

Những năm tới, đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, vươn mình mạnh mẽ; công cuộc bảo vệ chủ quyền biển đảo, giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn trên biển đặt ra những yêu cầu cấp thiết, khó khăn hơn; đây cũng là giai đoạn bản lề để CSB Việt Nam tiến tới hiện đại hóa toàn diện và đổi mới mạnh mẽ, chủ động thích ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Để tiếp tục xây dựng CSB Việt Nam hiện đại, làm chủ không gian pháp luật biển, đối phó hiệu quả với các mối đe dọa đa dạng trên biển, vững vàng trước mọi thách thức mới trong kỷ nguyên số, toàn lực lượng xác định: Quán triệt sâu sắc, triển khai thực hiện toàn diện các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về đột phá phát triển khoa học-công nghệ (KHCN), đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số gắn với chủ trương xây dựng CSB Việt Nam hiện đại trong tình hình mới. Triển khai thực hiện nghiêm quyết định của trên về điều chỉnh tổ chức biên chế tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; quyết tâm cùng cả hệ thống chính trị đẩy mạnh chuyển đổi số, nâng cao hiệu quả cải cách hành chính quân sự; từng bước ứng dụng công nghệ số trong công tác lãnh đạo, chỉ huy, điều hành; tích cực nghiên cứu, ứng dụng KHCN hiện đại vào thực hiện nhiệm vụ.

Cùng với đó, tranh thủ mọi nguồn lực để tập trung đẩy mạnh hiện đại hóa lực lượng, coi đây là một trong những đột phá chiến lược giai đoạn 2025-2030. Ưu tiên hiện đại hóa phương tiện, trang bị, công nghệ theo hướng số hóa, tự động hóa, thông minh hóa để tăng cường năng lực tuần tra, kiểm tra, kiểm soát vùng biển rộng lớn, phức tạp, đầy biến động. Tiếp tục đầu tư mua sắm, đóng mới các tàu tuần tra tầm xa hiện đại, tích hợp hệ thống radar, định vị, máy bay không người lái (UAV), công nghệ trinh sát điện tử thế hệ mới cùng các thiết bị liên lạc tối tân, đủ khả năng nắm, phân tích và xử lý kịp thời mọi tình huống trên biển, không để bị động, bất ngờ.

Tích cực, chủ động chuyển đổi số toàn diện trong quản lý, giám sát vùng biển cũng như trong chỉ huy, điều hành và xử lý các tình huống trên biển. Chú trọng xây dựng cơ sở dữ liệu biển điện tử, trung tâm điều hành chỉ huy tác chiến số hóa; phát triển hệ thống quản lý thông tin tích hợp, thu thập dữ liệu từ nhiều nguồn; khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia, các cơ sở dữ liệu chuyên ngành giúp phân tích, dự báo sớm các tình huống nguy cơ. Đặc biệt, đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), các nền tảng, ứng dụng dùng chung, các phần mềm hỗ trợ vào lãnh đạo, chỉ huy, điều hành và xử lý tình huống trên biển, tạo bước đột phá trong kiểm soát tình hình mặt biển, nhất là ở các vùng xa bờ, nơi khó tiếp cận. Thiết lập cơ chế cảnh báo sớm, kết nối giữa các phương tiện trên biển-trạm bờ-trung tâm chỉ huy và tương tác số hóa với các lực lượng phối hợp: Hải quân, Bộ đội Biên phòng, nhất là ngư dân, doanh nghiệp khai thác, đánh bắt xa bờ nhằm nâng cao năng lực quản lý vùng biển, hình thành một nền quản trị biển thông minh, linh hoạt, chuẩn quốc tế.

Muốn xây dựng CSB Việt Nam hiện đại cần có những con người hiện đại với tư duy đổi mới. Vì vậy, cần chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, làm chủ công nghệ mới; quan tâm phát triển đội ngũ cán bộ vừa có trình độ chuyên sâu về nghiệp vụ pháp luật, an ninh hàng hải, tham mưu tác chiến điện tử, pháp luật quốc tế về biển... vừa có kiến thức sâu rộng về công nghệ thông tin, công nghệ số; bồi dưỡng kỹ năng số, kỹ năng khai thác, sử dụng các ứng dụng, phần mềm số và xử lý dữ liệu số. Chủ động đẩy mạnh hợp tác quốc tế, đối ngoại CSB, tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn, trao đổi kinh nghiệm, luyện tập chung với các lực lượng tuần duyên hiện đại trong khu vực và trên thế giới.

Trước các tác động phức tạp, đa chiều của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự chống phá của các thế lực thù địch, toàn lực lượng CSB tiếp tục đẩy mạnh giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục truyền thống yêu nước và bồi dưỡng đạo đức công vụ, tinh thần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Không ngừng xây dựng đội ngũ cán bộ, chiến sĩ có lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí phấn đấu, quyết tâm cao, nỗ lực lớn; có khát vọng cống hiến và hành động thiết thực để xây dựng CSB Việt Nam hiện đại; có tinh thần “7 dám” và năng lực đi đầu trong đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo; có khả năng ứng phó với mặt trái của công nghệ số, phòng, chống tấn công mạng, bảo vệ tuyệt đối an toàn thông tin, cơ sở dữ liệu và hệ thống chỉ huy điều hành trong môi trường số; không để rơi vào thế bị động trước mọi âm mưu phá hoại và các thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa quân đội” của các thế lực thù địch...

Chuyển đổi số trong kỷ nguyên số không chỉ là xu thế phát triển của thời đại mà còn là động lực để nâng cao hiệu quả công tác quản lý và thực thi pháp luật trên biển. Xây dựng lực lượng CSB Việt Nam hiện đại trong kỷ nguyên số là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài. Đó là quá trình tổng thể, từ đổi mới tổ chức, con người đến trang bị, phương tiện, công nghệ và phương thức lãnh đạo, chỉ huy, quản lý, điều hành. Để làm được điều đó, bên cạnh sự đầu tư bài bản của Nhà nước, sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát của Bộ Quốc phòng, cần có quyết tâm chính trị cao và ý chí tự lực, tự cường, đổi mới, sáng tạo từ chính đội ngũ cán bộ, chiến sĩ CSB Việt Nam anh hùng.