Tổng thống Putin không nhường bước ở hoà đàm, Mỹ phản ứng thế nào?

Nga và Ukraine đã tiến hành vòng đàm phán hòa bình thứ hai tại Istanbul, tuy nhiên thái độ cứng rắn mà các bên áp dụng chưa đưa lại kết quả tích cực nào.

Ngày 2/6, cuộc hòa đàm Nga - Ukraine trực tiếp được tổ chức tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, cuộc gặp gỡ này không đạt được tiến triển đáng kể nào trong việc chấm dứt cuộc chiến kéo dài ba năm. Hai bên chỉ đồng ý về các biện pháp nhân đạo, bao gồm việc trao đổi thi thể của 6.000 binh sĩ tử trận và một số tù binh bị thương nặng hoặc còn trẻ tuổi.

Nga giữ vững lập trường cứng rắn

CNN phân tích, Tổng thống Nga Vladimir Putin vẫn tiếp tục duy trì quan điểm cứng rắn trong các cuộc đàm phán. Moskva yêu cầu Kiev rút quân khỏi bốn vùng lãnh thổ đã sáp nhập - Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson - như một điều kiện tiên quyết cho bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào.

Ngoài ra, Nga còn đề xuất một lệnh ngừng bắn ngắn hạn từ 2 đến 3 ngày dọc theo một số khu vực tiền tuyến để thu hồi thi thể binh sĩ, thay vì lệnh ngừng bắn 30 ngày vô điều kiện mà Ukraine và Mỹ đề xuất.

Một bản ghi nhớ được tiết lộ gần đây đã làm rõ lập trường không khoan nhượng của Nga trong tiến trình đàm phán hòa bình với Ukraine. Trong đó, Moskva đưa ra loạt điều kiện mà giới quan sát phương Tây cho là “không thể chấp nhận được”, đặc biệt với Ukraine và các đồng minh châu Âu.

Theo tài liệu, Ukraine sẽ buộc phải chấp nhận những giới hạn nghiêm ngặt đối với lực lượng vũ trang của mình – về thực chất là một hình thức phi quân sự hóa triệt để. Cụ thể, Kiev không được phép gia nhập bất kỳ liên minh quân sự nào, không tiếp nhận quân đội nước ngoài, cũng như không được phát triển hoặc mua vũ khí hạt nhân.

Giới phân tích nhận định, đây là hình thái phi quân sự hóa ở mức độ cao nhất, biến Ukraine thành một quốc gia không có năng lực tự vệ đáng kể – điều mà phần lớn các nước châu Âu cho rằng sẽ khiến Ukraine trở thành “vùng đệm” hoàn toàn trước ảnh hưởng của Nga.

Ngoài ra, danh sách yêu cầu từ phía Nga còn bao gồm việc khôi phục toàn bộ quan hệ ngoại giao và kinh tế với phương Tây – cụ thể là không bên nào được yêu cầu bồi thường, và tất cả các lệnh trừng phạt kinh tế mà Mỹ và Liên minh châu Âu áp đặt kể từ năm 2022 phải được dỡ bỏ.

Mặc dù nhiều điều khoản trong bản ghi nhớ này đã từng được Moskva lặp lại trong quá khứ, lần tiết lộ này phản ánh rõ hơn về cách Nga định hình tương lai của Ukraine: Một quốc gia bị thuần phục dưới tầm ảnh hưởng của Nga, không có quân đội đáng kể, không liên minh, và bị hạn chế nghiêm trọng về chủ quyền.

Phản ứng chính thức từ Ukraine hiện vẫn đang được chờ đợi, song theo các nhà ngoại giao phương Tây, danh sách yêu sách này sẽ khó lòng được Kiev hay cộng đồng quốc tế chấp nhận nếu không có sự nhượng bộ đáng kể từ phía Nga. Các cuộc đàm phán hòa bình sắp tới, dự kiến diễn ra trong tháng 6, được xem là phép thử then chốt cho cả hai bên trong nỗ lực chấm dứt xung đột kéo dài hơn ba năm.

Ukraine kiên quyết bảo vệ chủ quyền

Trong khi Nga đưa ra yêu sách cứng rắn thì Ukraine chứng minh năng lực tấn công sâu - một dấu hiệu cho thấy cán cân sức mạnh không hoàn toàn nghiêng hẳn về phía Moskva.

Bất chấp sự chênh lệch lớn về lãnh thổ và tiềm lực quân sự, Ukraine đã phát triển năng lực kỹ thuật để thực hiện các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái (UAV) nhằm vào các mục tiêu chiến lược sâu trong nội địa Nga. Các cuộc tấn công gần đây vào căn cứ chứa máy bay ném bom chiến lược của Nga – cách Ukraine hàng nghìn km – là minh chứng rõ ràng.

Điều này cho thấy Kiev vẫn còn “quân bài trong tay” và đang sử dụng chúng một cách linh hoạt, hiệu quả.

Nguy cơ lớn hơn đối với Moskva, theo giới phân tích phương Tây, nằm ở yếu tố địa chính trị: những đòi hỏi ngày càng cứng rắn của Nga – bao gồm yêu cầu Ukraine phi quân sự hóa, từ bỏ liên minh, và dỡ bỏ toàn bộ trừng phạt phương Tây – lại được đưa ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tỏ ra ngày càng thất vọng với tiến trình hòa đàm do chính ông đề xuất.

Trong bối cảnh đó, tương lai của các cuộc đàm phán hòa bình tiếp tục là một dấu hỏi lớn. Ukraine không dễ chấp nhận một thỏa thuận bị coi là "đầu hàng", trong khi Nga dường như chưa sẵn sàng từ bỏ yêu cầu về một Ukraine "trung lập và bị kiểm soát". Cán cân giữa áp lực quân sự trên thực địa và tính toán chính trị ở hậu trường đang định hình giai đoạn tiếp theo của cuộc xung đột dai dẳng này.

Vai trò của Mỹ và Tổng thống Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bày tỏ sự thất vọng trước tiến trình đàm phán chậm chạp và đã đặt ra thời hạn hai tuần để Nga chứng minh cam kết nghiêm túc đối với các cuộc đàm phán hòa bình. Ông cũng cảnh báo rằng nếu Nga không thể hiện thiện chí, Mỹ sẽ có phản ứng khác. Tuy nhiên, ông Trump vẫn do dự trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới đối với Nga, lo ngại rằng điều này có thể làm gián đoạn tiến trình đàm phán.

Giới quan sát cho rằng, mặc dù Tổng thống Trump vẫn còn nhiều đòn bẩy quyền lực – từ tăng viện trợ quân sự cho Ukraine đến áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế mạnh tay hơn đối với Nga – nhưng phản ứng của ông cho đến nay vẫn còn dè dặt. Một dự luật lưỡng đảng tại Thượng viện Mỹ kêu gọi áp đặt thêm các biện pháp trừng phạt “làm tê liệt” Nga đã nhận được sự ủng hộ áp đảo, với các nhà lập pháp thúc giục chính quyền hành động cứng rắn hơn.

Hiện vẫn chưa rõ phản ứng tiếp theo của ông Trump sẽ ra sao. Vị tổng thống vốn nổi tiếng với các quyết định khó đoán đang đứng trước lựa chọn khó khăn: hoặc giữ nguyên chiến lược đối thoại mềm mỏng, hoặc gia tăng sức ép lên Moskva bằng các biện pháp cứng rắn hơn – điều có thể đi ngược lại hình ảnh “người hòa giải” mà ông xây dựng từ đầu.

Tuy nhiên, rõ ràng là kết quả xung đột Ukraine – đặc biệt là triển vọng về một thỏa thuận hòa bình – đang ngày càng gắn chặt với trách nhiệm của Nhà Trắng. Thực tế rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp tục đưa ra các yêu cầu không nhượng bộ, bất chấp lời kêu gọi hòa bình, đang đẩy chính quyền Trump vào thế phải phản ứng – và có thể là hành động.