Toan tính của Paris

Trong khi các đồng minh châu Âu lo sợ viễn cảnh mất đi sự bảo hộ an ninh của Mỹ, Pháp đã đề xuất mở rộng lá chắn hạt nhân để bảo vệ lục địa già.

Liệu rằng ý tưởng mở rộng chiếc ô hạt nhân mà Tổng thống Emmanuel Macron đưa ra có khả năng trở thành “giải pháp thay thế thực tế” cho an ninh châu Âu hay không? Toan tính của Paris đằng sau đề xuất này là gì?

Là quốc gia hạt nhân duy nhất trong Liên minh châu Âu (EU) cũng là cường quốc hạt nhân hàng đầu thế giới, Pháp không giấu giếm vai trò là “chiếc ô hạt nhân” cho châu lục. Khi Mỹ đánh tiếng rằng châu Âu phải gánh vác trách nhiệm an ninh cho mình và Ukraine, Pháp ngỏ ý mở rộng khả năng răn đe hạt nhân để bảo vệ toàn bộ lục địa già.

Tuyên bố của Pháp thu hút sự quan tâm lớn và nhận được sự ủng hộ của một số quốc gia châu Âu. Theo Politico, phát biểu trước Quốc hội Ba Lan ngày 7-3, Thủ tướng Donald Tusk cho biết nước này đang đàm phán nghiêm túc với Pháp về khả năng mở rộng “ô hạt nhân” của Paris trên lãnh thổ Ba Lan. Ông cũng nhấn mạnh rằng Ba Lan không thể tự giới hạn mình với những vũ khí thông thường, nước này cần tiếp cận những năng lực quân sự hiện đại nhất để củng cố quốc phòng.

Không chỉ Ba Lan, một số quốc gia Baltic cũng thể hiện sự quan tâm đến đề xuất của ông Macron. Tổng thống Litva Gitanas Nauseda bày tỏ kỳ vọng vào động thái này của Pháp, trong khi Thủ tướng Latvia Evika Silina coi đề xuất của Pháp là một cơ hội để thảo luận.

Thực tế đây không phải lần đầu tiên Pháp đưa ra đề xuất mở rộng khả năng răn đe hạt nhân của mình sang các quốc gia EU khác. Nhưng trong nhiều năm, nỗ lực của Tổng thống Macron nhằm thảo luận vấn đề này với các đối tác châu Âu đã không được lắng nghe, vì họ tin rằng sẽ được bảo vệ bởi lá chắn hạt nhân của Washington. Tuy nhiên, những động thái gần đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm các đồng minh phương Tây không còn chắc chắn về tương lai sẽ được an toàn dưới "chiếc ô an ninh" của Mỹ. Điều này dẫn đến những thay đổi chính sách quốc phòng ở châu Âu và khiến lục địa già quan tâm nhiều hơn tới đề xuất của Pháp.

Với Paris, sự hiện diện của vũ khí hạt nhân Pháp trên lãnh thổ các quốc gia EU khác đồng nghĩa với cơ hội để đất nước hình lục lăng mở rộng tầm ảnh hưởng, tăng cường vị thế chiến lược ở khu vực và trên toàn cầu.

Hiện ở châu Âu, Pháp và Anh là hai cường quốc hạt nhân duy nhất bên cạnh Nga. Tuy nhiên, vị thế cường quốc hạt nhân của Pháp khác biệt so với Anh-quốc gia đã rời khỏi EU và còn phụ thuộc vào Mỹ để duy trì kho vũ khí hạt nhân của mình. Chương trình hạt nhân của Pháp hoàn toàn tách biệt với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), khi Paris là thành viên duy nhất của liên minh không thuộc Nhóm kế hoạch hạt nhân (NPG). Tổng thống Macron là người nắm toàn quyền về khả năng kích hoạt vũ khí hạt nhân của Pháp.

Từ lâu Pháp đã duy trì khả năng răn đe hạt nhân mạnh mẽ, định vị mình là một trong những cường quốc hạt nhân hàng đầu trên toàn cầu. Theo Reuters, Pháp chi khoảng 5,6 tỷ euro/năm để duy trì kho vũ khí hạt nhân gồm 290 đầu đạn có thể phóng từ máy bay và tàu ngầm, lớn thứ tư thế giới. Nước này chi khoảng 15% ngân sách quốc phòng hằng năm để hiện đại hóa năng lực hạt nhân của mình.

Tuy nhiên, nếu so với Nga và Mỹ-hai quốc gia đều sở hữu hơn 5.000 đầu đạn hạt nhân, thì kho vũ khí của Pháp chỉ bằng một phần nhỏ. Nếu Pháp thực hiện cam kết mở rộng khả năng răn đe hạt nhân để bảo vệ các đồng minh châu Âu, nhiều khả năng Paris sẽ phải tăng số đầu đạn. Theo Reuters, bất kỳ sự nâng cấp nào đối với kho vũ khí hạt nhân của Pháp đều cực kỳ tốn kém và đòi hỏi sự thay đổi đáng kể về mặt hậu cần, pháp lý. Điều này không dễ dàng tại thời điểm mà giảm thâm hụt ngân sách đang là một trong những ưu tiên hàng đầu của chính quyền Paris. Bên cạnh đó, các chuyên gia cho rằng Pháp có thể mất tới một thập kỷ để tăng kho vũ khí hạt nhân của nước này thêm 100 đầu đạn. Quan trọng hơn, theo Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), Pháp không được phép chuyển giao vũ khí hạt nhân cho các nước khác trong EU.

“Trong tình hình hiện tại, lực lượng hạt nhân của Pháp và Anh là sự bổ sung cho khả năng răn đe mở rộng của Mỹ, nhưng chúng sẽ không phải là giải pháp khả thi trong trường hợp lực lượng hạt nhân của Mỹ đột ngột rút lui”, Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington cho biết.

Dẫu vậy, vẫn có khả năng Pháp sẽ cân nhắc phương án triển khai máy bay chiến đấu Rafale mang tên lửa hạt nhân đến Đức hay một số quốc gia EU khác. Song, các đối tác EU liệu có sẵn sàng chia sẻ chi phí duy trì hoặc nâng cấp khả năng răn đe hạt nhân với Pháp hay không cũng là vấn đề cần được bàn thảo.