Quốc hội khóa XV: Giải bài toán giao thông qua các dự án cao tốc và vành đai

Tại phiên thảo luận chiều 20/6, các đại biểu thống nhất cao sự cần thiết và cấp bách của 3 dự án cao tốc Quy Nhơn-Pleiku, cao tốc Biên Hòa-Vũng Tàu và đường vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh.

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, chiều 20/6, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn-Pleiku; chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh; điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Biên Hòa-Vũng Tàu giai đoạn 1.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) khẳng định, đường Vành đai 4 Thành phố Hồ Chí Minh là tuyến huyết mạch kết nối Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, Thành phố Hồ Chí Minh, thậm chí đến các tỉnh miền Trung, với cảng biển, sân bay và các khu đô thị mới. Đây là tuyến đường cực kỳ quan trọng để phát triển kinh tế-xã hội của không chỉ Thành phố Hồ Chí Minh mà cả vùng Nam Bộ.

Tuy nhiên, đại biểu bày tỏ băn khoăn về phương án đầu tư song hành: Tuyến đường chính đầu tư theo hình thức PPP có thu phí, trong khi đường song hành lại đầu tư công không thu phí. Như vậy, người dân sẽ chọn đường miễn phí, gây khó khăn cho thu phí tuyến chính.

Đại biểu tỉnh Đồng Tháp đề nghị cần đồng bộ chính sách, hoặc thu phí cả hai hoặc miễn phí cả hai; bên cạnh đó cần xem xét phương án cầu cạn tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long do nền đất yếu, để giảm chi phí san lấp và đảm bảo tiến độ trong bối cảnh thiếu vật liệu.

Đại biểu Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) góp ý về hồ sơ kỹ thuật chưa đầy đủ và đề nghị bổ sung bản vẽ, số làn xe, chiều rộng mặt cắt ngang trước khi thông qua. Theo đại biểu, tổng mức đầu tư chưa tính đến phần vốn 47,95km do tỉnh Bình Dương đầu tư. Nếu thu phí toàn tuyến, cần tính lại toàn bộ phương án tài chính.

Về thiết kế, đại biểu đề xuất dùng kết cấu cầu cạn ở các đoạn nền đất yếu và đặt tuyến lệch về một bên để thuận tiện cho giai đoạn 2 mở rộng. Đồng thời, cần làm rõ phạm vi và cơ chế thu phí BOT.

Về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Quy Nhơn - Pleiku, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ, đồng thời góp ý cụ thể nhằm hoàn thiện các dự án có ý nghĩa chiến lược này.

Đại biểu Siu Hương (Gia Lai) nhấn mạnh, tuyến cao tốc Quy Nhơn-Pleiku là “trục giao thông Đông-Tây quan trọng” kết nối Tây Nguyên với duyên hải Nam Trung Bộ, các cửa khẩu quốc tế như Lệ Thanh, Bờ Y với các cảng biển lớn như Quy Nhơn, Nhơn Hội. Tuyến đường rút ngắn thời gian di chuyển từ 3,5-4 giờ xuống còn 2-2,5 giờ, giảm tới 60% chi phí vận tải, mở rộng cơ hội giao thương xuyên biên giới với Nam Lào và Đông Bắc Campuchia.

Dự án không chỉ giúp vận chuyển nhanh hơn các sản phẩm chủ lực như càphê, cao su, hồ tiêu ra cảng biển mà còn tạo ra quỹ đất phát triển, thu hút đầu tư, giảm áp lực dân số ở đô thị trung tâm và đảm bảo an ninh biên giới.

Đặc biệt, trong bối cảnh hợp nhất tỉnh Gia Lai và Bình Định thành tỉnh mới Gia Lai (theo Nghị quyết 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025), tuyến cao tốc này đóng vai trò “cầu nối huyết mạch” giữa trung tâm hành chính tại Quy Nhơn và các khu vực khác.

Đại biểu Nguyễn Trúc Sơn (Bến Tre) cho rằng, với dự án có tính cấp bách như cao tốc Quy Nhơn-Pleiku nên áp dụng cơ chế chỉ định thầu đối với các gói tư vấn, để tiết kiệm thời gian, đồng thời đề xuất áp dụng hình thức “một gói thầu, hai túi hồ sơ” nhằm lựa chọn nhà thầu có năng lực.

Đại biểu kiến nghị giao Chính phủ linh hoạt quyết định hình thức chọn thầu cho phần xây lắp, tránh cứng nhắc và tạo điều kiện triển khai hiệu quả hơn.

Góp ý vào việc điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Biên Hòa-Vũng Tàu giai đoạn 1, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Bà Rịa-Vũng Tàu) ủng hộ cao việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án này từ 17.837 tỷ đồng lên 21.551 tỷ đồng, do các yếu tố thực tế phát sinh như chi phí bồi thường, tái định cư.

Việc Bà Rịa-Vũng Tàu cam kết đủ vốn ngân sách địa phương cho phần tăng thêm là minh chứng cho quyết tâm đồng hành với Trung ương. Đại biểu cho biết, đoạn thành phần 3 dài 19,5km do tỉnh đảm nhiệm đã thông xe kỹ thuật từ tháng 4/2025, sớm hơn 6 tháng so với yêu cầu, cho thấy sự phối hợp hiệu quả giữa chính quyền, nhà thầu và người dân.

Các đại biểu đều thống nhất cao sự cần thiết và cấp bách của ba dự án cao tốc và vành đai này. Các dự án không chỉ giải bài toán giao thông mà còn mở ra không gian phát triển mới, kết nối vùng, giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút FDI và bảo đảm an ninh quốc gia.

Việc sớm thông qua chủ trương và hoàn thiện cơ chế chính sách triển khai tạo đà để các công trình quan trọng này được khởi công và hoàn thành đúng tiến độ, phục vụ phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

Giải trình làm rõ ý kiến các đại biểu, về dự án cao tốc Biên Hòa-Vũng Tàu giai đoạn 1, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, sở dĩ tổng mức đầu tư của dự án (đặc biệt là phần kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng) vượt hơn 3.000 tỷ đồng ở cả Đồng Nai và Bà Rịa-Vũng Tàu là do quá trình khảo sát, lập chủ trương đầu tư từ năm 2019-2020, khi đó đơn giá khác. Đến khi triển khai thi công vào năm 2023-2024 phải áp dụng đơn giá mới, dẫn đến chênh lệch đáng kể.

Làm rõ ý kiến về chính sách đặc thù, cơ chế chỉ định thầu, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho hay, do quy trình đấu thầu gặp khó khăn, ảnh hưởng tới tiến độ các dự án giao thông nên mới cần xin cơ chế đặc thù từ Quốc hội cho các dự án cấp bách.

Giải trình những lo ngại của đại biểu về tình trạng khan hiếm cát, đất san lấp, đặc biệt ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long trong bối cảnh mật độ cao tốc ở khu vực này đang được đầu tư rất lớn, Bộ trưởng cho biết, Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương đang quyết liệt tìm các giải pháp, trong đó bao gồm cả việc nghiên cứu sử dụng cát biển và đảm bảo nguồn cung từ mỏ tại các địa phương trong khu vực.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, về nguồn vốn đầu tư dự án qua địa phận tỉnh Long An, do Long An là tỉnh còn khó khăn, Chính phủ có chủ trương dùng ngân sách Trung ương hỗ trợ phần xây lắp, tỉnh chỉ chịu trách nhiệm phần giải phóng mặt bằng./.