Phát huy tốt vai trò cơ quan tham mưu chiến lược về phòng thủ dân sự

Hơn hai thập kỷ qua, Cục Cứu hộ-Cứu nạn (CH-CN), Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam đã khẳng định vai trò là cơ quan tham mưu chiến lược, thực hiện chức năng tham mưu với Tổng Tham mưu trưởng, giúp Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý nhà nước về công tác phòng thủ dân sự (PTDS), ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn (TKCN); đồng thời là Văn phòng Ban chỉ đạo PTDS Quốc gia và Văn phòng Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và TKCN, tham mưu giúp Ban chỉ đạo và Ủy ban Quốc gia đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều hành công tác PTDS, ứng phó sự cố, thiên tai và TKCN trên phạm vi cả nước và tham gia hoạt động hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa quốc tế.

Từ ngày thành lập, Cục CH-CN không ngừng đổi mới tư duy tổ chức, nâng cao năng lực chỉ huy, điều hành, xây dựng cơ quan, bám sát yêu cầu thực tiễn; chủ động tham mưu, đề xuất xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật làm cơ sở pháp lý vững chắc cho công tác PTDS và TKCN. Trong đó, nổi bật là: Luật PTDS năm 2023 (được sửa đổi năm 2025) quy định rõ phạm vi, nguyên tắc hoạt động, tổ chức lực lượng, cơ chế chỉ huy-điều hành, Quỹ PTDS và công trình PTDS; Nghị định số 200/2025/NĐ-CP ngày 9-7-2025 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật PTDS, làm rõ cơ cấu tổ chức Ban chỉ đạo PTDS các cấp, thiết lập Quỹ PTDS Trung ương và Quỹ PTDS cấp tỉnh, triển khai hệ thống tổng đài liên lạc khẩn cấp 112 tiếp nhận, xử lý thông tin về sự cố, thảm họa trên phạm vi toàn quốc, liên thông với các hệ thống tổng đài 113, 114, 115, hoạt động 24/7, miễn phí. Tham mưu, đề xuất xây dựng dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp (hiện đang trình Quốc hội) nhằm bổ sung hành lang pháp lý đầy đủ cho công tác ứng phó trong tình trạng khẩn cấp, nhất là về cơ chế kích hoạt tình trạng khẩn cấp, quyền hạn điều hành tập trung, huy động nguồn lực toàn quốc, từ đó nâng cao tính thống nhất và hiệu quả trong ứng phó.

Là đơn vị đầu mối giúp Bộ Tổng Tham mưu và Bộ Quốc phòng chỉ đạo, điều động các lực lượng, phương tiện của Quân đội; hướng dẫn các cơ quan, đơn vị Quân đội, cơ quan quân sự địa phương phối hợp với lực lượng của các bộ, ngành Trung ương, địa phương thực hiện nhiệm vụ PTDS, ứng phó sự cố, thiên tai, thảm họa và TKCN, Cục CH-CN đã trở thành trung tâm tham mưu chỉ huy chiến lược trong nhiều chiến dịch cứu nạn lớn trên cả nước.

Trong 21 năm qua, Cục đã tham mưu xử lý, khắc phục gần 90.000 sự cố, thiên tai, dịch bệnh, điều động hơn 5,5 triệu lượt người tham gia (trong đó, lực lượng Quân đội tham gia trên 79%), cứu được 82.000 người và hơn 7.000 phương tiện, góp phần giảm thiểu thiệt hại về người, tài sản, bảo vệ cuộc sống bình yên cho nhân dân. Điển hình là các vụ: Ứng phó bão Chan Chu trên Biển Đông; xử lý dầu tràn quy mô lớn trên phạm vi 20 tỉnh, thành phố ven biển; TKCN vụ sập nhịp dẫn cầu Cần Thơ; ứng phó bão Hải Yến; tìm kiếm máy bay MH370 của Hãng hàng không Malaysia; TKCN 12 công nhân trong vụ sập hầm Đạ Dâng ở Lâm Đồng; vụ cháy Nhà máy Bóng đèn và Phích nước Rạng Đông; ứng phó đại dịch Covid-19; ứng phó lũ lụt, sạt lở đất tại Thủy điện Rào Trăng 3, Đoàn Kinh tế-Quốc phòng 337 và tại Trà Leng; ứng phó bão Yagi năm 2024, bão số 3 và vụ lật tàu du lịch Vịnh Xanh 58 tại Quảng Ninh (tháng 7-2025)... Mỗi khi xảy ra thiên tai, sự cố nghiêm trọng, Cục CH-CN đều chủ động tham mưu, chỉ đạo trực tiếp, kịp thời và hiệu quả; huy động lực lượng, phương tiện khẩn trương ứng phó, góp phần giảm thiểu thiệt hại về người, tài sản, giúp nhân dân sớm ổn định đời sống.

Cục CH-CN đặc biệt chú trọng công tác huấn luyện chuyên môn, phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ cao. Hơn 20 năm qua, Cục đã tham mưu, giúp Tổng Tham mưu trưởng, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng chỉ đạo và tổ chức hơn 200 cuộc diễn tập cấp bộ, cấp quốc gia; triển khai huấn luyện, diễn tập, hội thi, hội thao thực hiện nhiệm vụ PTDS, ứng phó sự cố, thiên tai và TKCN ở các cơ quan, đơn vị trong toàn quân; nghiên cứu xây dựng, triển khai ứng dụng các dự án, đề tài khoa học-công nghệ, như UAV, bản đồ số, cảm biến sự sống, robot thăm dò và gần đây là công nghệ viễn thám, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) áp dụng vào công tác trinh sát, cảnh báo nhanh, chỉ huy, điều hành TKCN...

Trong hợp tác quốc tế, Cục CH-CN chủ động tham gia và tổ chức nhiều hoạt động PTDS, phối hợp ứng phó sự cố, thiên tai, thảm họa và TKCN song phương, đa phương với khu vực ASEAN và các đối tác trên thế giới, như: Nhật Bản, Trung Quốc, Nga, Hoa Kỳ, Liên hợp quốc... Qua đó, góp phần nâng cao năng lực quốc tế của lực lượng cứu hộ Việt Nam và khẳng định trách nhiệm của Quân đội nhân dân Việt Nam trong các sứ mệnh nhân đạo khu vực và toàn cầu; thể hiện cụ thể qua hoạt động tham gia hỗ trợ nhân đạo, cứu trợ thảm họa động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ (2023) và Myanmar (2025).

Luật PTDS và Nghị định số 200/2025/NĐ-CP quy định tổ chức lại Ban chỉ đạo PTDS quốc gia, Ban chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai và Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và TKCN thành Ban chỉ đạo PTDS quốc gia, do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban, Bộ Quốc phòng là cơ quan thường trực và Cục CH-CN là Văn phòng Ban chỉ đạo. Đây là những thay đổi lớn mang tầm chiến lược nhằm tập trung đầu mối chỉ đạo, giúp tăng cường sự phối hợp, thống nhất, tinh gọn bộ máy trong lĩnh vực PTDS quốc gia; bước đầu được thể hiện hiệu quả qua công tác chỉ đạo, điều hành và triển khai phòng, chống bão số 3 (Wipha) năm 2025, đặc biệt là trong ứng phó, khắc phục hậu quả lũ lụt, sạt lở đất nghiêm trọng ở các tỉnh Nghệ An, Điện Biên, Sơn La vừa qua.

Trước tình hình an ninh phi truyền thống, thiên tai, sự cố ngày càng diễn biến phức tạp, yêu cầu nhiệm vụ PTDS đòi hỏi ngày càng cao, Cục CH-CN (Văn phòng Ban chỉ đạo PTDS quốc gia) xác định rõ định hướng chiến lược giai đoạn tới trong tham mưu, giúp Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Bộ Tổng Tham mưu và Ban chỉ đạo PTDS quốc gia một số nội dung trọng tâm: Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp lý, đồng bộ giữa Luật Quốc phòng, Luật PTDS, Luật Phòng, chống thiên tai và Luật Tình trạng khẩn cấp (khi ban hành). Tham mưu giúp Ban chỉ đạo PTDS Quốc gia chỉ đạo, điều hành công tác PTDS trên phạm vi cả nước, bao gồm tham mưu xây dựng lực lượng phản ứng nhanh có trình độ cao, cơ động nhanh, hoạt động hiệu quả trong thời gian ngắn nhất tại các khu vực xảy ra sự cố, thảm họa. Đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển trung tâm chỉ huy cứu nạn số hóa, tích hợp bản đồ GIS, dữ liệu thời gian thực và các công cụ hỗ trợ ra quyết định bằng AI. Mở rộng hợp tác quốc tế về huấn luyện, trang thiết bị và chia sẻ kinh nghiệm PTDS, CH-CN quốc tế. Xây dựng và triển khai các chương trình, kế hoạch, đề án, tăng cường sự phối hợp giữa các lực lượng, các ban, bộ, ngành và địa phương trong nhiệm vụ phòng, chống, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa, thiên tai, dịch bệnh.

Công tác PTDS, CH-CN, ứng phó thiên tai, thảm họa, sự cố là nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình; Quân đội là lực lượng nòng cốt, xung kích bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế, ổn định xã hội. Lực lượng CH-CN chính là “quân tiên phong” trên mặt trận không tiếng súng nhưng rất nhiều gian khó, hiểm nguy này. Với tinh thần "ở đâu nhân dân cần, ở đó có bộ đội", Cục CH-CN tiếp tục nỗ lực phấn đấu hoàn thành tốt chức năng, nhiệm vụ, khẳng định vị thế là cơ quan chuyên trách, nòng cốt, chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn, luôn sẵn sàng xông pha ở tuyến đầu, vì bình yên cuộc sống và sự phát triển trường tồn của Tổ quốc Việt Nam.