Miễn học phí: Mệnh lệnh vì dân, vì tương lai

Quốc hội ngày vừa chính thức thông qua Nghị quyết miễn học phí cho học sinh phổ thông theo hướng: học sinh đang học tại các trường công lập được miễn hoàn toàn học phí, và học sinh học tại các trường tư thục được Nhà nước hỗ trợ học phí bằng mức học phí công lập tương ứng. Đây là tính ưu việt của chế độ ta.

Đây là một bước tiến lớn về chính sách công bằng xã hội, đánh dấu sự trưởng thành vượt bậc của hệ thống chính trị trong việc trao quyền phát triển cho mọi trẻ em Việt Nam.

Chỉ trong vòng chưa đầy một năm, từ khi ý tưởng chính sách được Tổng Bí thư Tô Lâm khởi xướng tại kỳ họp Quốc hội cuối năm 2024, đến khi Bộ Chính trị ban hành chủ trương và Quốc hội thông qua Nghị quyết, chính sách này đã trở thành hiện thực. Điều gì tạo nên một tốc độ ra quyết định chưa từng có như vậy? Và vì sao chính sách này lại mang ý nghĩa đặc biệt trong tiến trình phát triển đất nước hiện nay?

Tư duy lo cho dân từ gốc

Trong một phiên thảo luận tổ tại Quốc hội cuối năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đưa ra một thông điệp mạnh mẽ, ngắn gọn mà sâu sắc: "Tiến tới, nhà nước bỏ học phí, nuôi các cháu trong độ tuổi đi học. Tiến bộ là phải như vậy!" Không hoa mỹ, không hình thức – đây là một lời kêu gọi xuất phát từ tầm nhìn chiến lược và lòng trăn trở với sự phát triển của thế hệ trẻ Việt Nam.

Thông điệp ấy đặt giáo dục không chỉ là "quốc sách hàng đầu", mà là trách nhiệm hàng đầu của Nhà nước với thế hệ tương lai. Và quan trọng hơn, Tổng Bí thư không chỉ nêu vấn đề – ông còn thổi vào đó một ý chí hành động, để cả hệ thống chính trị cùng vào cuộc, biến một mong ước nhân văn thành hiện thực chính sách.

Khi hành động vì dân là mệnh lệnh

Sau phát biểu của Tổng Bí thư, Bộ Chính trị đã nhóm họp và thống nhất chủ trương vào cuối tháng 2/2025. Chỉ bốn tháng sau, ngày 26/6/2025, Quốc hội chính thức thông qua Nghị quyết.

Đây là một tốc độ chưa từng có đối với một chính sách có phạm vi áp dụng toàn quốc, tác động đến gần 20 triệu học sinh và hàng chục triệu hộ gia đình. Sự nhanh chóng ấy không phải ngẫu nhiên. Nó phản ánh một hệ thống chính trị đã được cải cách để hành động hiệu quả, nơi mệnh lệnh từ người đứng đầu có thể nhanh chóng chuyển thành hành động lập pháp và hành chính nhịp nhàng.

Nhờ tinh gọn bộ máy mà có nguồn lực để thực hiện chính sách

Câu hỏi tất yếu đặt ra là: nguồn lực ở đâu để thực hiện một chính sách rộng khắp như vậy? Thực tế cho thấy, việc sáp nhập các đầu mối trung gian, tinh giản cấp trung gian như huyện, cải cách tiền lương, khoán chi… đã tạo ra không gian tài khóa mới – từ đó, ngân sách được chuyển dịch theo hướng giảm chi bộ máy – tăng chi cho năng lực con người.

Việc ưu tiên nguồn lực cho giáo dục, đặc biệt là cho học sinh và gia đình, thể hiện một bước chuyển tư duy quan trọng: cắt giảm ở nơi ít giá trị gia tăng, để đầu tư vào nơi có giá trị phát triển lâu dài.

Ý nghĩa to lớn của chính sách miễn và hỗ trợ học phí

Chính sách miễn và hỗ trợ học phí cho học sinh phổ thông lần này không chỉ là một biện pháp tài chính đơn thuần, mà là một lựa chọn phát triển mang tính hệ thống và chiến lược. Ẩn sâu bên trong đó là những tầng ý nghĩa rộng lớn, trải dài từ giáo dục, xã hội, niềm tin công chúng cho đến tương lai quốc gia.

Trước hết, về giáo dục, đây là bước tiến quan trọng để hiện thực hóa phổ cập giáo dục một cách thực chất. Không còn tình trạng học sinh phải nghỉ học chỉ vì không đủ tiền đóng học phí – một rào cản tưởng nhỏ nhưng lại có thể làm đứt gãy cả hành trình trưởng thành của một đứa trẻ.

Như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhiều lần nhấn mạnh, cần bảo đảm quyền tiếp cận bình đẳng về giáo dục với tất cả mọi người, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, các đối tượng yếu thế.

Đối với học sinh người dân tộc thiểu số, vùng sâu vùng xa hay học sinh khuyết tật – những nhóm dễ bị tổn thương nhất – chính sách này mở ra một cánh cửa tiếp cận công bằng hơn với tri thức. Đồng thời, khi học sinh ngoài công lập được hỗ trợ ở mức tương đương học phí công lập, các trường tư cũng có điều kiện giảm học phí, nâng cao chất lượng và phát triển bền vững – qua đó góp phần làm phong phú và đa dạng hệ thống giáo dục quốc dân.

Về mặt xã hội, chính sách này trực tiếp giảm gánh nặng tài chính cho hàng triệu hộ gia đình, đặc biệt là những gia đình nghèo, cận nghèo và lao động phổ thông. Trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, đây là sự tiếp sức kịp thời, giúp các gia đình ổn định đời sống, yên tâm đầu tư cho tương lai con cái.

Không dừng lại ở đó, chính sách còn góp phần thu hẹp khoảng cách xã hội giữa các nhóm dân cư, khi quyền lợi giáo dục được đảm bảo bình đẳng, không phân biệt trường công hay trường tư. Về dài hạn, khi chi phí học tập giảm, sức mua của người dân tăng lên, kéo theo sự phục hồi của tiêu dùng nội địa – một động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế bền vững.

Về niềm tin công chúng, chính sách này là minh chứng sinh động cho một Nhà nước biết lắng nghe và hành động. Người dân không chỉ thấy chính sách được ban hành nhanh chóng, mà còn cảm nhận được rằng chính quyền đang thực sự đặt lợi ích của con em họ vào trung tâm của hoạch định chính sách. Trong bối cảnh xã hội kỳ vọng cao vào cải cách thể chế và nâng cao chất lượng sống, việc Nhà nước chủ động chia sẻ gánh nặng giáo dục là một tín hiệu mạnh mẽ: chính quyền đang sát dân, vì dân và hành động vì tương lai của dân.

Cuối cùng, về chiến lược quốc gia, miễn và hỗ trợ học phí là sự khẳng định rõ ràng rằng đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư cho phát triển bền vững. Một xã hội tri thức, một nền kinh tế số, một thế hệ công dân toàn cầu – tất cả đều bắt đầu từ một nền giáo dục công bằng và có chất lượng. Khi mọi đứa trẻ đều có quyền đến trường, quyền học tập và quyền phát triển, thì quốc gia ấy đang xây dựng năng lực cạnh tranh từ gốc – chính là từ con người.

Hành động vì tương lai

Miễn và hỗ trợ học phí không chỉ là một chính sách kinh tế – xã hội. Đó là một lựa chọn phát triển có tầm nhìn dài hạn, một bước tiến trong tư duy về vai trò của Nhà nước kiến tạo và vì dân. Trong lựa chọn ấy, chúng ta thấy rõ sự đồng thuận từ trên xuống dưới, từ lãnh đạo đến cơ quan lập pháp, hành pháp, và rộng hơn – từ lòng dân.

Chúng ta đang đi đúng hướng: dùng thể chế để khơi thông nguồn lực; dùng nguồn lực để đầu tư cho con người; và dùng con người để kiến tạo tương lai.

Với chính sách lần này, chúng ta không chỉ miễn học phí. Chúng ta giải phóng tiềm năng của hàng triệu học sinh. Chúng ta trao quyền hi vọng cho những gia đình nghèo. Chúng ta gieo những hạt giống tốt nhất cho ngày mai.

Bởi một quốc gia chỉ thực sự mạnh khi mọi đứa trẻ – dù sinh ra ở đâu, học ở trường nào – đều có cơ hội như nhau để lớn lên bằng tri thức, bằng niềm tin và bằng sự đồng hành của một Nhà nước biết hành động.