Khơi nguồn văn hóa đọc

- Trong bối cảnh các loại hình giải trí số như mạng xã hội, trò chơi điện tử, video trực tuyến ngày càng chi phối thời gian và thói quen của trẻ em, việc đọc sách truyền thống đang dần bị lu mờ. Trước thực tế ấy, ngành giáo dục tỉnh đã chủ động, phối hợp triển khai nhiều giải pháp thiết thực, từ đổi mới thư viện trường học đến tổ chức hoạt động đọc sách nhằm khơi dậy niềm yêu sách và hình thành thói quen đọc sách trong lứa tuổi học trò.

Theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo, năm học 2024 –2025, toàn tỉnh có hơn 400 trường từ tiểu học đến THPT, trong đó 100% trường đều có thư viện, đáng chú ý nhiều trường đã tích cực cải tạo, nâng cấp từ thư viện trường học đến thư viện xanh, để thu hút học sinh đến đọc sách. So với năm học 2022–2023, số thư viện được cải tạo, nâng cấp tăng 18%, tập trung vào các tiêu chí: mở rộng diện tích, bổ sung đầu sách, tích hợp phần mềm quản lý sách và áp dụng mã QR tra cứu. Nhiều trường như Trường TH&THCS Lê Quý Đôn (Thành phố Lạng Sơn) hay Trường Tiểu học Hợp Thành (Cao Lộc) đã áp dụng phần mềm VietBiblio và sử dụng máy quét mã vạch để cho mượn sách tự động, giúp học sinh tiếp cận sách dễ dàng và hiện đại hơn.

Không dừng lại ở con số, những mô hình thư viện sáng tạo đã góp phần thổi luồng sinh khí mới vào không gian học đường. Đáng chú ý là dự án “Thư viện ước mơ”, được triển khai tại các trường học vùng khó khăn thuộc huyện Văn Quan từ năm học 2023–2024. Mỗi thư viện được đầu tư trên 1.000 đầu sách, bàn ghế thân thiện, khu đọc phân loại theo độ tuổi và màu sắc. Kết quả khảo sát của Phòng GD&ĐT Văn Quan năm 2024-2025 cho thấy, hơn 80% học sinh tiểu học ở các trường có “Thư viện ước mơ” đọc sách ít nhất 2 lần/tuần, tăng gần gấp đôi so với trước đó. Những không gian đầy màu sắc ấy không chỉ là nơi lưu trữ sách, mà thực sự trở thành “vườn ươm” tri thức, nuôi dưỡng đam mê đọc sách từ tuổi thơ.

Cùng với đổi mới thư viện của ngành giáo dục, ngành văn hóa tỉnh cũng tích cực hưởng ứng với mô hình “xe thư viện lưu động đa phương tiện” do Thư viện tỉnh Lạng Sơn vận hành (từ năm 2018) cũng góp phần lan tỏa văn hóa đọc đến những điểm trường vùng sâu, vùng xa. Từ đầu năm 2024 đến nay, đã có gần 100 chuyến xe đến với học sinh ở các huyện Văn Lãng, Lộc Bình, Tràng Định..., tăng gần 35% so với năm 2023. Trên mỗi chuyến xe là hàng nghìn đầu sách, thiết bị chiếu phim, internet miễn phí và các góc đọc mở, được tổ chức như một “ngày hội đọc” đầy màu sắc và trải nghiệm. Riêng trong tháng 5/2025, xe thư viện đã phục vụ trên 2.500 lượt học sinh trên địa bàn tỉnh. Bà Đặng Thùy Lan, Giám đốc Thư viện tỉnh chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn không chỉ mang sách đến với trẻ em vùng sâu, vùng xa, mà còn đem theo cả niềm vui đọc, niềm hứng khởi khám phá. Mỗi chuyến xe thư viện là một hành trình gieo những mầm tri thức, kết nối văn hóa đọc truyền thống và góp phần thu hẹp khoảng cách hưởng thụ văn hóa giữa các vùng miền.”

Bên cạnh đó, các hoạt động thi đua, tổ chức sân chơi về văn hóa đọc được triển khai đồng bộ, nổi bật là cuộc thi “Đại sứ văn hóa đọc” (do Sở Văn hóa, Thể thao, Du lịch phối hợp với Sở GD&ĐT tổ chức). Năm học 2024–2025, toàn tỉnh có 397 trường tham gia cuộc thi với hơn 30.464 bài dự thi, tăng 25 trường và hơn 4.200 bài so với năm học trước. Không chỉ dừng lại ở số lượng, chất lượng bài thi năm nay cũng được đánh giá cao với nhiều ý tưởng sáng tạo như làm video giới thiệu sách, thành lập câu lạc bộ đọc sách nhỏ trong lớp, viết nhật ký đọc hằng tuần... Đặc biệt, sau cuộc thi cấp tỉnh, 2 học sinh của Lạng Sơn đã xuất sắc giành giải Nhì và giải Ba tại vòng chung khảo toàn quốc, kết quả nổi bật nhất của tỉnh trong 4 năm gần đây.

Em Lường Ánh Nguyệt, lớp 12A5, Trường THPT Lộc Bình, xuất sắc giành giải Nhì tại vòng chung khảo toàn quốc Cuộc thi Đại sứ Văn hoá đọc năm 2024 chia sẻ: Tham dự cuộc thi, em lựa chọn chủ đề “Suốt đời học Bác” để thể hiện sự trân trọng với những giá trị đạo đức truyền thống và khẳng định vai trò bền vững của văn hóa đọc trong việc học tập và làm theo Bác. Em gửi dự thi một bài viết thuyết trình kết hợp tranh vẽ minh họa, nhằm lan tỏa thông điệp: mỗi cuốn sách không chỉ là kho tri thức mà còn là người thầy lặng thầm, giúp thế hệ trẻ như chúng em hình thành nhân cách, rèn luyện lý tưởng sống và giữ gìn những giá trị truyền thống của dân tộc.

Những kết quả đạt được không chỉ là những con số biết nói mà quan trọng hơn, đó  là minh chứng cho sự chuyển biến rõ nét trong nhận thức và hành động của ngành giáo dục tỉnh và các cấp, ngành trên địa bàn tỉnh đối với việc giữ gìn và phát huy văn hóa đọc truyền thống. Bà Phan Mỹ Hạnh, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh: “Việc gieo hạt văn hóa đọc truyền thống không phải là hoạt động nhất thời, mà là nhiệm vụ cần được duy trì bền bỉ, gắn với mục tiêu xây dựng xã hội học tập, bồi dưỡng nhân cách và khơi dậy khát vọng vươn lên của thế hệ trẻ.”

Từ thư viện ngoài trời, “Thư viện ước mơ” trong các trường vùng cao, những chuyến xe sách len lỏi khắp các bản làng đến những bài thi Đại sứ văn hóa đọc tràn đầy sáng tạo..., những hạt mầm văn hóa đọc đang nảy nở tại các trường học ở Lạng Sơn. Giữa thời đại công nghệ bùng nổ, khi sách giấy tưởng chừng bị lùi xa, thì chính trong mỗi lớp học, sân trường, từng trang sách vẫn âm thầm chắp cánh cho ước mơ và tri thức của học sinh. Đó là bằng chứng thuyết phục rằng, văn hóa đọc truyền thống nếu được đầu tư đúng hướng, nuôi dưỡng bằng lòng yêu nghề và sự chung tay của toàn xã hội, sẽ không bao giờ bị mai một.